Kurassier 14e regiment
in Franschen Dienst
Jan Aardtz Herwig wordt geboren in Alblasserdam op zondag
26 februari 1792 als zoon van Aardt Joostz Herwig en Neeltje Vink.
Hij heeft
nog 4 zusjes en 2 broers waarvan de oudste broer Joost mijn voorvader is. Wat Jan zo
interessant maakt voor mij is het feit dat hij een militair was die onder
Napoleon heeft gevochten.
Na de uitzending van Verborgen Verleden met Joost
Princen heb ik in mijn stamboom gezocht of er ook ergens een dergelijk verhaal te
vinden was. Na alle huwelijkse bijlagen die ik tot mijn beschikking had, doorgespit te hebben, kwam ik maar een paar miliciens tegen. De meeste van mijn mannelijke familieleden
werden of wel uitgeloot, ontheven wegens broederdienst of afgekeurd. Bij die laatst genoemde reden werd veel genoemd: te
klein, misvormd. De misvorming werd niet bij name genoemd helaas wat mij natuurlijk erg
nieuwsgierig maakte. Maar daar gaat dit verhaal niet over deze keer maar over mijn bet-bet-oudoom uit Alblasserdam: Jan Aardtzoon Herwig.
Op twintigjarige leeftijd wordt Jan opgeroepen voor
militaire dienst ondanks zijn hoge lotingsnummer 12362. Hij wordt ingedeeld bij
het 14e Regiment Kurassiers in Franse dienst.
Kurassiers waren zwaar bewapende cavaleriesoldaten te
paard die een borstharnas droegen dat een kuras heette. Daar komt dan ook de
naam kurassier vandaan. Kurassiers waren op het slagveld de zwaarste eenheid, vergelijkbaar met de huidige tankdivisies.
Met dit Regiment onder leiding van Napoleon trekt hij in 1813 richting het Oosten om de strijd aan te gaan tegen Russische, Pruisische,
Oostenrijkse en Zweedse legers. Hij wordt ingedeeld in een Hollands Regiment
dat in de veldtocht naar Saksen (Leipzig) grote verliezen heeft geleden. Het dieptepunt
van deze veldtocht was de slag bij Leipzig ook wel genoemd de Volkerenslag
omdat er zoveel landen bij betrokken waren die allemaal tegen Napoleon vochten.
De volkerenslag bij Leipzig in oktober 1813 duurde vier dagen.
Napoleon werd verslagen en moest de aftocht blazen terug richting Frankrijk.
 |
| Slag bij Leipzig oktober 1813 |
In 1814 wordt Jan bij het opheffen van het 14e
Regiment Kurassiers ontslagen om op 25 januari 1817 voor 6 jaar bij te tekenen
als Kanonnier 2e klasse bij het Korps Rijdende Artillerie. In
oktober 1818 wordt hij benoemd als Timmerman bij dit onderdeel.
Op 6 maart 1822 wordt zijn eerste dochter buitenechtelijk geboren in Breda,
Petronella Cornelia Herwig.
Bij zijn huwelijk met Anna van Gog uit Bergen op Zoom op
19 augustus 1824 wordt zij officieel door hem erkend. Samen krijgen zij nog 1
dochter: Elisabeth, zij wordt geboren op 20 maart 1825 in de garnizoensstad Bergen op Zoom.
 |
| Stamboek Jan Herwig |
In april 1825 wordt hij
ingedeeld als Milicien voor de tijd van 5 jaar, zijnde plaatsvervanger voor
Cornelius UijtdeWillegen, van de Reserve van 1825 uit de Provincie Noord Brabant,
gemeente Wouw onder nummer 8. Het is mij niet helemaal duidelijk wat hiermee
bedoeld word. Heeft hij, waarschijnlijk voor geld, de dienstplicht overgenomen
van deze Cornelius?
Vanaf hier was ik Jan
kwijt. De laatste vermelding die ik kon vinden van hem is in 1843, bij het
overlijden op twintigjarige leeftijd van zijn dochter Petronella Cornelia. Hij
wordt in de overlijdensakte genoemd als overleden. Anna van Gog leeft dan nog.
Na veel zoeken op Internet
met naamvariaties, heb ik hem gevonden via een successie van memorie gedeponeerd
in Bergen op Zoom waarin Johannes Harwig
geregistreerd is als overledene in de plaats Hoorn (Noord-Holland).
Via Family Search was het
vervolgens gemakkelijk om hem te vinden.
In de overlijdensakte
staat: “Johannis Harwig overleden den
zevenden Maart dezes jaars, ten negen ure des avonds, oud zesenveertig jare,
wonende op het eiland alhier, van beroep agent van Policie geboren te
Alblasserdam, gehuwd met Johanna van Goch enz….”
Zonder twijfel onze Jan. Maar
wat deed hij daar zonder vrouw en kinderen zo ver van huis?
Of woonde de hele familie
in Hoorn? Of ik dit raadsel op kan lossen betwijfel ik, alle tips zijn welkom. De overlijdensdata van Anna/Johanna van Gog en van hun jongste dochter Elisabeth Herwig zijn mij ook nog onbekend.
NB: Het genoemde eiland in de overlijdensakte is Oostereiland
bij Hoorn. Hier was een gevangenis die tot in de vorige eeuw in gebruik is
geweest, eerst als bedelaarshuis en later voor gestraften.Tegenwoordig is het een
museum/restaurant/hotel.
Misschien aardig om eens te bezoeken. Meer informatie: www.oostereiland.nl
9 december 2012 :
Na plaatsing van dit verhaal kreeg ik van een mede genealoog de volgende aanvulling: met dank aan Hans!
Dag Rita,
De reden waarom hij op het Eiland in Hoorn verbleef, zonder zijn gezin was
omdat hij in de gevangenis zat. Een deel van de inschrijfregisters van de
Noord-Hollandse gevangenissen zijn op naam toegankelijk via de website van
het Noord-Hollands Archief in Haarlem: www.noord-hollandsarchief.nl. Een
andere zoekmogelijkheid is via www.archieven.nl, waar deze registers (en nog
veel meer) ook terug te vinden zijn. De inschrijving van Johannes Harwig
zoals hij inderdaad genoemd werd vind je via de link
http://www.noord-hollandsarchief.nl/search/?mivast=236&miadt=236&mizig=59&miview\
=ldt&milang=nl&micols=1&mires=0&mizk_alle=harwig
Hij is opgenomen in de gevangenis in het jaar 1836, en hij overleed er dus
in 1838. De gevangenis op het Eiland had geen goede reputatie,
gevangenisstraf daar was voor velen heel letterlijk "levenslang", want ze
kwamen er niet meer levend uit. Dat had te maken met het feit dat dit een
ouderwetse gevangenis was. Een moderne had het aangepaste "Pennsylvanische
Systeem" (opsluiting in een eigen cel). Hoorn had nog de groepscellen, en
daarin werden soms tientallen personen gestopt. Met de hygiëne uit die tijd
(of beter: het gebrek aan!), betekende dat als iemand in de groep ziek werd,
ze het allemaal werden. Pas later werd het Eiland aangepast, en gelukkig
voor hem kwam "ome Kees" (een oom van mijn opa) er na de aanpassing in
terecht, dus hij overleefde het verblijf. Plaatjes van het Eiland uit de
tijd van Johannes Herwig / Harwig zijn er dacht ik niet, maar wel
plattegronden in de collectie kaarten en tekeningen Rijkswaterstaat voor
1850 (je kunt eens kijken in de beeldbank van het Noord-Hollands Archief).
Terug naar jouw oudoom. Plaatsvervanger zou inderdaad moeten betekenen dat
hij de dienst voor die Cornelius UijtdeWilligen heeft overgenomen. Wel wat
uitzonderlijk, want meestal wordt dat gedaan door iemand van dezelfde
lichting die uitgeloot was. Zijn latere vermelding als agent van politie
klinkt ook wel logisch. Vele agenten en veldwachters uit die tijd hadden een
militaire achtergrond. Interessant daarvoor is misschien het boek van Albert
Kort, Bromsnor in Zeeland. Het gaat wel over Zeeuwse veldwachters, maar de
achtergronden die hij geeft zijn wel te gebruiken voor het begrijpen van de
situatie in de rest van het land. Veel andere boeken over de historie van de
politie in de negentiende eeuw ken ik niet, behalve het boek over de
geschiedenis van de politie in Amsterdam.
Agent van politie in plaats van veldwachter wijst in elk geval op een
dienstbetrekking in een stad. Gezien het feit dat zijn dochter in Bergen op
Zoom overleed en zijn weduwe daar toen nog woonde, lijkt het niet onmogelijk
dat hij in dienst was bij de gemeentelijke politie van Bergen op Zoom.
Onderzoek in het Markiezenhof dus; of dat digitaal kan weet ik zo direct
niet. Hij zal wel benoemd zijn door de gemeenteraad of door B&W.
Met vriendelijke groet van Hans./.
9 december 2012 :
Na plaatsing van dit verhaal kreeg ik van een mede genealoog de volgende aanvulling: met dank aan Hans!
Dag Rita,
De reden waarom hij op het Eiland in Hoorn verbleef, zonder zijn gezin was
omdat hij in de gevangenis zat. Een deel van de inschrijfregisters van de
Noord-Hollandse gevangenissen zijn op naam toegankelijk via de website van
het Noord-Hollands Archief in Haarlem: www.noord-hollandsarchief.nl. Een
andere zoekmogelijkheid is via www.archieven.nl, waar deze registers (en nog
veel meer) ook terug te vinden zijn. De inschrijving van Johannes Harwig
zoals hij inderdaad genoemd werd vind je via de link
http://www.noord-hollandsarchief.nl/search/?mivast=236&miadt=236&mizig=59&miview\
=ldt&milang=nl&micols=1&mires=0&mizk_alle=harwig
Hij is opgenomen in de gevangenis in het jaar 1836, en hij overleed er dus
in 1838. De gevangenis op het Eiland had geen goede reputatie,
gevangenisstraf daar was voor velen heel letterlijk "levenslang", want ze
kwamen er niet meer levend uit. Dat had te maken met het feit dat dit een
ouderwetse gevangenis was. Een moderne had het aangepaste "Pennsylvanische
Systeem" (opsluiting in een eigen cel). Hoorn had nog de groepscellen, en
daarin werden soms tientallen personen gestopt. Met de hygiëne uit die tijd
(of beter: het gebrek aan!), betekende dat als iemand in de groep ziek werd,
ze het allemaal werden. Pas later werd het Eiland aangepast, en gelukkig
voor hem kwam "ome Kees" (een oom van mijn opa) er na de aanpassing in
terecht, dus hij overleefde het verblijf. Plaatjes van het Eiland uit de
tijd van Johannes Herwig / Harwig zijn er dacht ik niet, maar wel
plattegronden in de collectie kaarten en tekeningen Rijkswaterstaat voor
1850 (je kunt eens kijken in de beeldbank van het Noord-Hollands Archief).
Terug naar jouw oudoom. Plaatsvervanger zou inderdaad moeten betekenen dat
hij de dienst voor die Cornelius UijtdeWilligen heeft overgenomen. Wel wat
uitzonderlijk, want meestal wordt dat gedaan door iemand van dezelfde
lichting die uitgeloot was. Zijn latere vermelding als agent van politie
klinkt ook wel logisch. Vele agenten en veldwachters uit die tijd hadden een
militaire achtergrond. Interessant daarvoor is misschien het boek van Albert
Kort, Bromsnor in Zeeland. Het gaat wel over Zeeuwse veldwachters, maar de
achtergronden die hij geeft zijn wel te gebruiken voor het begrijpen van de
situatie in de rest van het land. Veel andere boeken over de historie van de
politie in de negentiende eeuw ken ik niet, behalve het boek over de
geschiedenis van de politie in Amsterdam.
Agent van politie in plaats van veldwachter wijst in elk geval op een
dienstbetrekking in een stad. Gezien het feit dat zijn dochter in Bergen op
Zoom overleed en zijn weduwe daar toen nog woonde, lijkt het niet onmogelijk
dat hij in dienst was bij de gemeentelijke politie van Bergen op Zoom.
Onderzoek in het Markiezenhof dus; of dat digitaal kan weet ik zo direct
niet. Hij zal wel benoemd zijn door de gemeenteraad of door B&W.
Met vriendelijke groet van Hans./.
